Ιεροί Κανόνες

Στην εκκλησιαστική ορολογία, με τον όρο Ιεροί κανόνες, ή Εκκλησιαστικοί κανόνες ή απλά Κανόνες, αναφερόμαστε σε όλες εκείνες τις διατάξεις, οι οποίες θεσπίσθηκαν ή υιοθετήθηκαν από την Εκκλησία και αφορούν στην ορθή διοργάνωση, διατήρηση, διάδοση και δραστηριότητα της Εκκλησίας συνολικά και στην ορθή και αυθεντική κατά Χριστόν ζωή των πιστών-μελών της Εκκλησίας διά μέσου αυτής.

Καθώς στην ελληνική, Κανόνας σημαίνει το όργανο που χρησιμοποιούμε για να σύρουμε ευθεία γραμμή, ή και για να ελέγξουμε την ευθύτητα μιας γραμμής, μεταφορικά, κανόνας λέγεται και κάθε τι που χρησιμεύει ως πρότυπο και οδηγός για την ορθή εκτέλεση (ή αντιμετώπιση) μιας καταστάσεως, ή και ως κριτήριο για να ελεγχθεί η ορθότητα μιας πράξης.

Εκκλησιαστικοί, Ιεροί Κανόνες και κανονιστικές διατάξεις ή κανονισμοί

Άλλες Διατάξεις

Όπως γράφει σχετικά ο καθηγητής Παναγιώτης Τρεμπέλας, "αύτη η μακραίων της Εκκλησίας ιστορία μαρτυρεί αδιαμφισβητήτως, ότι ουχί και πάσα σύνοδος επισκόπων εγγυάται περί της αληθείας και είναι απηλλαγμένη πάσης πλάνης".

Αυτό σημαίνει ότι όσα ισχύουν για τους πραγματικά εκκλησιαστικούς, ιερούς κανόνες, δεν ισχύουν για "κανόνες", διατάξεις ή τις εγκυκλίους, οι οποίες ορίσθηκαν απλώς από κάποια τοπική Συνοδό, ή από μία ιεραρχία ή από έναν εκκλησιαστικό Πατέρα ή ιεράρχη της Εκκλησίας, αλλά δεν έτυχαν οικουμενικής επικυρώσεως. Καθώς δεν μπορεί να ειπωθεί ότι είναι αλάθητες οι τοπικές Συνοδοί ή οι μεμονωμένοι Πατέρες της Εκκλησίας, κατ' αυτό τον τρόπο δεν μπορεί να ειπωθεί με βεβαιότητα, ότι οι κανόνες τους είναι αλάθητοι.

Ένα παράδειγμα κανόνων, μη οπωσδήποτε αλάθητων, που θεσπίσθηκαν από Πατέρα της Εκκλησίας και δεν επικυρώθηκαν από Οικουμενική Συνοδό, είναι η περίπτωση των κανόνων του πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Ιωάννη, του επονομαζομένου Νηστευτή. Οι κανόνες αυτοί, αν και είχαν συγγραφεί πριν από τη σύγκληση της Πενθέκτης Οικουμενικής Συνόδου (691 μ.Χ.), εν τούτοις δεν επικυρώθηκαν από αυτήν, "δεν ηξεύρω διά ποίαν αφορμήν" γράφει ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης, αν και προσθέτει ότι πολλά προβληματικά "χειρόγραφα βιβλία" με κανόνες, υποτίθεται του Νηστευτή, είχαν εμφανιστεί, τα οποία "πολλά δε παραλογώτατα και πάντη πάντως παράνομα και ακανόνιστα περιέχουσι...ώστε όπου φαίνονται οι διορισμοί αυτοί να ήναι αιρετικού τινός και κακόφρονος ανθρώπου...και όχι του Αγίου τούτου...". Σε κάθε περίπτωση όμως, η Οικουμενική Σύνοδος δεν ενέκρινε τους κανόνες αυτούς, με αποτέλεσμα, μέχρι στιγμής, να μην υπάρχει βεβαιότητα και ασφάλεια για το αλάθητο και την ορθότητα τους.

Εν κατακλείδι, όλες οι διατάξεις, κανονισμοί, εγκύκλιοι κ.λπ., που έχουν κανονικό περιεχόμενο και έχουν εκδοθεί από διάφορα εκκλησιαστικά όργανα, μπορούν να ονομάζονται κανονιστικές διατάξεις, ή κανονισμοί (της τάδε τοπικής Εκκλησίας ή του τάδε εκκλησιαστικού Πατρός κ.λπ.), "χωρίς όμως να έχουν λάβει οικουμενική επικύρωση δεν μπορούν να λέγονται κανόνες, και μάλιστα κανόνες της Εκκλησίας".

Εφαρμογή των Ιερών Κανόνων: Ακρίβεια και Οικονομία

Ως προς την εφαρμογή των Ιερών Κανόνων, "δύω είδη κυβερνήσεως ευρίσκονται εν τη του Χριστού Αγία Εκκλησία και το μεν πρώτον είδος, ονομάζεται Ακρίβεια, το δε άλλο, ονομάζεται Οικονομία, και συγκατάβασις".

Με τον όρο Ακρίβεια, αναφερόμαστε στην συνεπή τήρηση της αυθεντικής εκκλησιαστικής παραδόσεως, με την πιστή αποδοχή, διαφύλαξη και εφαρμογή των δογμάτων της πίστεως και των κανόνων της τάξεως και ζωής. Σκοπός της ακριβείας δεν είναι άλλος παρά η οικοδομή και η σωτηρία των πιστών. Η αυθεντική εκκλησιαστική παράδοση είναι η επίσημα επικυρωμένη από Οικουμενικές Συνόδους, η οποία αποτελεί τη βάση της Ορθοδοξίας και Ορθοπραξίας, και η Ακρίβεια αποτελεί το κριτήριο, βάσει του οποίου θα κρίνει κανείς την πίστη, τους λόγους, τις πράξεις και τα βιώματα, είτε τα δικά του είτε των άλλων, ώστε να βρίσκεται διαρκώς, όσο είναι δυνατόν εγγύτερα στο ορθό.

Ασφαλώς, τα μέλη της Εκκλησίας, αν ανήκουν στην δικαιοδοσία τους, είναι υποχρεωμένα να τηρούν και τις όποιες διατάξεις και εντολές εκδίδουν οι διάφορες τοπικές εκκλησιαστικές αρχές, αρκεί βέβαια αυτές να μην έρχονται εμφανώς σε αντίθεση προς την Αγία Γραφή ή τις αποφάσεις των Οικουμενικών Συνόδων· "Πείθεσθε τοις ηγουμένοις υμών και υπείκετε, αυτοί γαρ αγρυπνούσιν υπέρ των ψυχών υμών ως λόγον αποδώσοντες".

Όπως αναφέρει ο 88ος κανόνας της Πενθέκτης Οικουμενικής Συνόδου: "διδασκόμαστε ότι το Σάββατο έγινε για τον άνθρωπο επομένως πρέπει να θεωρείται προτιμότερη απ' όλα η σωτηρία και η ακεραιότητα του ανθρώπου.".

Βιβλιογραφία

• Νικοδήμου Αγιορείτου, Πηδάλιον (ακριβής ανατύπωσις της γ' εκδόσεως του 1864), εκδ. Βασ. Ρηγόπουλου, Θεσσαλονίκη 2003
• Μπούμης Ι. Παναγιώτης, Κανονικόν Δίκαιον, έκδ. 3η επηυξημένη, Γρηγόρης, Αθήνα 2002
• Μπούμης Ι. Παναγιώτης, Οι Θείοι Κανόνες "Ενάντια στη Θρησκεία", Γρηγόρης, Αθήνα 2007
• Πρόδρομος Ι. Ακανθόπουλος, Κώδικας Ιερών Κανόνων (Κείμενο - Ερμηνεία - Σχόλια), έκδ. Γ', Βάνιας, Θεσσαλονίκη 2006