Πίστευε και μη ερεύνα

H φράση «πίστευε και μη ερεύνα» είναι μια συνήθης φρ'αση που χρησιμοποιείται σήμερα, αποδίδοντάς την στην εκκλησία, με τη κατηγορία πως η εκκλησία προωθεί απόψεις αντιτιθέμενες προς οποιαδήποτε στην έρευνα, σε αντίθεση με το ιδρυτή της ιησού Χριστό ο οποίος ανέφερε «Μελετάτε τας Γραφάς». Όμως η αλήθεια είναι αρκετά διαφορετική, καθώς πρόκειται για μια φράση με ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΕΝΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ, μόνο σε ειδικό τομέα έρευνας, μόνο ως προς την ουσία του Θεού.

Η παραδοξότητα της φράσης

Η φράση αυτή, πράγματι είναι ένα μυστήριο. Και ο λόγος είναι ο εξής: Αυτοί που τη λένε, αν είναι Χριστιανοί, είναι άνθρωποι είτε αγράμματοι, είτε άσχετοι με τη Χριστιανική πίστη. Αν πάλι τη λέει μη Χριστιανός, (άπιστος ή Προτεστάντης), την αποδίδει στους Χριστιανούς ως μομφή σκοταδισμού. Ισχυρίζονται δηλαδή, ότι οι Χριστιανοί πιστεύουν τυφλά σε όσα τους λένε, χωρίς έρευνα, και ότι αυτός είναι ο τρόπος διδασκαλίας τους. Όμως οι αιτιάσεις τους δεν ακολουθούνται απο ισχυρές πηγές, όπως από πού προκύπτει αυτή η φράση, και αν πράγματι ποτέ οι Χριστιανοί πίστευαν σε κάτι τέτοιο!

Από την άλλη μεριά, όταν ακούμε αυτή τη φράση από Χριστιανούς που γνωρίζουν την πίστη τους, τη λένε μόνο για να μεμφθούν άλλους, ή για να αρνηθούν ότι αυτό είναι ένα Χριστιανικό δόγμα.

Είναι λοιπόν μια φράση η οποία στη διάρκεια των αιώνων διατηρήθηκε απο κάθε πλευρά (Χριστιανών και αντιμαχόμενων της Εκκλησίας) χωρίς ουσιαστικά να γνωρίζουν τίποτα για την προέλευσή της και για την αξιοπιστία της.

Τι συμβαίνει λοιπόν; Πώς είναι δυνατόν, να είναι μια φράση Χριστιανική, αλλά οι Χριστιανοί που γνωρίζουν την πίστη τους, να την αρνούνται; Πώς είναι τότε δυνατόν, αυτοί που τη λένε, να τη θεωρούν πίστη των Χριστιανών όταν οι Χριστιανοί δεν την αναγνωρίζουν; Και πώς αυτοί που την αποδίδουν στους Χριστιανούς, δεν ξέρουν να μας πουν από πού προκύπτει; Είναι ή δεν είναι η φράση αυτή Χριστιανικό δόγμα;

Προσπάθειες αναίρεσης της φράσης

Είναι εντυπωσιακό, ότι τη φράση αυτή, προσπάθησαν να την αναιρέσουν, τόσο οι Χριστιανοί, όσο και οι Προτεστάντες, για να μεμφθούν τους Χριστιανούς, που υποτίθεται ότι την αποδέχονται. Και για την αναίρεσή της, χρησιμοποιήθηκαν οι δύο εξής τρόποι:

1. Αντιπαράθεση Αγιογραφικού εδαφίου:

Ο πρώτος αυτός τρόπος, είναι ένας τρόπος ημιμάθειας, που προκαλεί ειρωνικό μειδίαμα σε όσους γνωρίζουν. Αυτός ο τρόπος αναίρεσης, ξεκίνησε από ημιμαθείς Προτεστάντες, και πέρασε σε Χριστιανούς που δεν γνωρίζουν την πίστη τους. Έτσι ώστε σήμερα, από κοινού, Προτεστάντες και αμαθείς Χριστιανοί, να τον αναπαράγουν.

Προσπαθούν λοιπόν να πουν ότι αυτή η ρήση δεν είναι Χριστιανική, χρησιμοποιώντας το εδάφιο της Αγίας Γραφής που βρίσκεται στο Ιωάννης 5/ε: 39. Συνήθως δεν ξέρουν ούτε καν πού βρίσκεται, και λένε μόνο: "Η Αγία Γραφή λέει: "Ερευνάτε τας γραφάς", άρα πρέπει να ερευνάμε, και το "πίστευε και μη ερεύνα είναι αντιχριστιανική ρήση".

Πράγματι, στο εδάφιο εκείνο, λέει αυτή τη φράση. Όμως δεν λέει μόνο αυτή! Ολόκληρο το εδάφιο είναι το εξής, μαζί με το επόμενο εδάφιο, το 40: "39 ερευνάτε τας γραφάς, ότι υμείς δοκείτε εν αυταίς ζωήν αιώνιον έχειν· και εκείναί εισιν αι μαρτυρούσαι περί εμού· 40 και ου θέλετε ελθείν προς με ίνα ζωήν έχητε". Με απλά λόγια, στο εδάφιο αυτό, λέει ο Χριστός: "Ερευνάτε τις γραφές, επειδή θεωρείτε ότι έτσι θα βρείτε ζωή, και (πράγματι), αυτές είναι που μαρτυρούν για Εμένα. Αλλά δεν θέλετε να έρθετε προς Εμένα, για να έχετε ζωή".

Όπως παρατηρείτε, το εδάφιο δεν έχει καμία σχέση με τη χρήση που κάνουν οι ημιμαθείς εκείνοι, που το χρησιμοποιούν εναντίον του: "Πίστευε και μη ερεύνα". Γιατί αν και πράγματι υπάρχει στο εδάφιο η φράση: "ερευνάτε τας γραφάς", δεν είναι μόνη της. Οι ημιμαθείς χρησιμοποιούν τη φράση ξεκομμένη, και όταν τη χρησιμοποιούν έτσι, φαίνεται ως Προστακτική. Σαν να προστάζει δηλαδή ο Χριστός, να "ερευνάμε τις γραφές". Όμως ο Χριστός, δεν χρησιμοποιεί εκεί προστακτική.

Η φράση "ερευνάτε τας γραφάς", είναι μέρος μιας ευρύτερης πρότασης, όπου ο Χριστός λέει ότι καλή είναι μεν η έρευνα των Γραφών, αλλά για να βρει κάποιος ζωή, πρέπει να πιστέψει και να ΠΑΕΙ στον Χριστό, ο οποίος μαρτυρείται προφητικά από τις γραφές.

Ο Χριστός εδώ λοιπόν, ούτε αρνείται την έρευνα των γραφών, αλλά ούτε την προστάζει. Μάλιστα λέει ότι δεν είναι το σημαντικότερο πράγμα για τη σωτηρία, μάλιστα είναι και ανεπαρκής από μόνη της! Και αυτό σημαίνει, ότι λαθασμένα χρησιμοποιούν κάποιοι αυτό το εδάφιο, ενάντια στο "Πίστευε και μη Ερεύνα".

2. Πονηριά με τα σημεία στίξης

Ο δεύτερος τρόπος που χρησιμοποιείται για την αναίρεση του: "Πίστευε και μη ερεύνα", είναι διπλά πονηρός.

Κάποιοι, όταν ακούνε αυτή τη φράση με την οποία φυσικά δεν συμφωνούν, σκέφτοναι πονηρά: "Λες να υπάρχει πράγματι αυτή η φράση στην Ορθόδοξη γραμματεία, και να διαψευσθώ αν την αρνηθώ;" Προτιμούν λοιπόν, αντί να την αρνηθούν, να την ΑΛΛΟΙΩΣΟΥΝ και να αντιστρέψουν το νόημά της. Λένε λοιπόν σε όσους τους κατηγορούν για το: "Πίστευε, και μη Ερεύνα":

"-Βάζετε λάθος το κόμμα στη φράση. Το κόμμα πάει στο "μη", και όχι στο "πίστευε". Η φράση είναι: "Πίστευε και μη, ερεύνα". Δηλαδή: "Είτε πιστεύεις, είτε όχι, να ερευνάς". Έτσι και τη φράση κρατάνε, και αντιστρέφουν το νόημά της, νιώθοντας ασφαλείς! Αν όμως κάποιος τους ρωτήσει: "Πού το βρήκατε αυτό γραμμένο με το κόμμα έτσι;", φυσικά δεν ξέρουν να του απαντήσουν. Γιατί είναι και αυτή μια αυθαίρετη θέση.

Αποδέχεται η Ορθόδοξη Εκκλησία την έρευνα της πίστης;

Ας δούμε μερικά παραδείγματα που καλούν σε έρευνα, από την Ορθόδοξη υμνογραφία:

Η Ανάσταση του Χριστού, είναι το κεντρικό Χριστιανικό δόγμα. Αν λοιπόν η Εκκλησία μας επιτρέπει, και μάλιστα μας ΠΡΟΤΡΕΠΕΙ να ερευνήσουμε την ίδια την Ανάσταση του Χριστού, πόσο μάλλον όλα τα άλλα! Δείτε τι λέει ένα τροπάριο της Κυριακής του Θωμά:

Χαίρεις ερευνώμενος! Διό, Φιλάνθρωπε, Προς τούτο προτρέπεις τον Θωμάν.

Όχι μόνο ο Χριστός δεν είπε στον ("άπιστο") Θωμά "πίστευε και μη ερεύνα", αλλά τον προέτρεψε να ελέγξει με τα ίδια του τα χέρια τις τρύπες από τα καρφιά Του!

Αυτά τα απλά, αποτελούν απόδειξη, πως η Ορθοδοξία ΠΡΟΤΡΕΠΕΙ να ερευνήσουμε... Είναι πολύ ενδιαφέρουσα επ' αυτού η υμνολογία της Κυριακής του Θωμά από το Πεντηκοστάριο. Η υμνολογία της ημέρας είναι εκπληκτική!

Προσέξτε ότι οι Πατέρες λένε ότι ο Θωμάς απουσίασε "οικονομικώς" στην πρώτη εμφάνιση του Κυρίου (δηλαδή κατ' οικονομίαν!) έτσι ώστε να αποδειχθεί η Ανάσταση και με έρευνα.

1ο Των Μαθητών δισταζόντων, τη ογδόη ημέρα, επέστη ο Σωτήρ, ού ήσαν συνηγμένοι, και την ειρήνην δους τω Θωμά εβόησε: Δεύρο Απόστολε, ψηλάφησον παλάμας, αις τους ήλους έπηξαν. Ω καλή απιστία τού Θωμά! των πιστών τας καρδίας εις επίγνωσιν ήξε, και μετά φόβου εβόησεν: Ο Κύριός μου και ο Θεός μου, δόξα σοι.

2ο Των θυρών κεκλεισμένων, επέστης Χριστέ προς τους Μαθητάς, Τότε ο Θωμάς, οικονομικώς ουχ ευρέθη μετ' αυτών, έλεγε γάρ, ου μη πιστεύσω, εάν μη ίδω καγώ τον Δεσπότην, ίδω την πλευράν, όθεν εξήλθε το αίμα, το ύδωρ, το βάπτισμα, ίδω την πληγήν, εξ ης ιάθη το μέγα τραύμα ο άνθρωπος, ίδω, πώς ουκ ην, ως πνεύμα, αλλά σάρξ και οστέα. Ο τον θάνατον πατήσας, και Θωμάν πληροφορήσας, Κύριε, δόξα σοι.

Τα παραπάνω είναι επαρκή, για να δείξουν ότι η Χριστιανική πίστη είναι πίστη ΕΡΕΥΝΑΣ και τεκμηρίωσης και όχι ευπιστίας.

Η προέλευση του "πίστευε και μη ερεύνα"

Η ιδεολογία αυτή, της "πίστης χωρίς έρευνα", με άλλα λόγια, ανάγεται στην αρχαιότητα. Ανιχνεύονται οι καταβολές της, από τη φιλοσοφία του Πλάτωνα. Ίσως είναι και αρχαιότερη, και πιθανώς ο Πλάτωνας την επανέλαβε.

Ο Πλάτωνας μέσα στο θεολογικό του πνεύμα ουδέποτε χρησιμοποίησε αλληγορική ερμηνεία των μύθων ή την κριτική τους, αλλά ανάφερε πάντοτε με σεβασμό τους "θεούς" (Φίληβ. 12, c) «το δ΄ εμόν δέος αεί προς τα των θεών ονόματα ουκ έστι κατ΄ άνθρωπον αλλά πέρα του μεγίστου φόβου». Αυτά ήταν επιδράσεις της ευσεβούς του καταγωγής την οποία παρέλαβε κατά τα παιδικά του χρόνια. Η καρδιά του είχε νικήσει και σ’ αυτόν τις αμφιβολίες του πνεύματος, και στον Τίμαιο (40, d) αναγνωρίζει την παραδιδόμενη Ομηρική και Ησιόδεια γένεση και την σειρά τους:

«καίπερ άνευ τε εικότων και αναγκαίων αποδείξεων»

Αυτή η φράση, είναι: "πίστευε και μη ερεύνα", με άλλα λόγια. Δεν χρειάζονται αποδείξεις δηλαδή για να δεχθεί την πίστη αυτή.

Φυσικά το "πίστευε και μη ερεύνα" υπήρχε σε κάθε περίοδο και σε κάθε περιοχή της ανθρώπινης ιστορίας, (με γνωστότερο τον Παπικό μεσαίωνα), ως πρακτική αυτών που δεν είχαν επιχειρήματα, για να στηρίξουν τις απόψεις τους.

Το Χριστιανικό: "Πίστευε και μη ερεύνα"

Παρ' όλα αυτά που ήδη είπαμε, εν τέλει, το: "πίστευε και μη ερεύνα", είναι πραγματικά Χριστιανική ρήση!

Γράφει ο Αθανάσιος Θεολόγος:

"...ΑΛΛΑ ΠΙΣΤΕΥΕ ΕΙΣ ΠΑΤΕΡΑ, ΜΗ ΕΡΕΥΝΗΣΕΙΣ ΔΕ ΤΟ ΠΡΑΓΜΑ ΠΡΟΣΚΥΝΕΙ ΤΟΝ ΥΙΟΝ, ΜΗ ΠΟΛΥΠΡΑΓΜΟΝΩΝ ΤΗΝ ΑΥΤΟΥ ΓΕΝΝΗΣΙΝ ΑΝΥΜΝΕΙ ΤΟ ΠΝΕΥΜΑ ΤΟ ΑΓΙΟΝ, ΜΗ ΕΚΖΗΤΩΝ ΤΟ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΤΡΙΑΔΟΣ ΜΥΣΤΗΡΙΟΝ..." (Αθανάσιος Θεολόγος, Quaestiones ad Antiochum Vol 28 page 600 line 27 - 31.)

Το "πίστευε και μη ερεύνα" λοιπόν, δεν είναι έτσι σκέτο στη Χριστιανική του μορφή. Έχει συγκεκριμένη εφαρμογή. Το Χριστιανικό "πίστευε και μη ερεύνα", ισχύει ΜΟΝΟ ΓΙΑ ΘΕΜΑΤΑ ΑΚΤΙΣΤΟΥ. Δηλαδή ισχύει μόνο για το: "ΠΩΣ" της Αγίας Τριάδος. Για τίποτα άλλο!

Και ο λόγος είναι ότι αυτά τα ζητήματα είναι καταστάσεις εκτός χρόνου, έξω από την εμπειρία μας, και είναι ασύλληπτα. Και γίνονται κατανοητά, μόνο για όσους ΤΑ ΒΙΩΣΟΥΝ όταν ενώνονται με τον Θεό και καθίστανται άχρονοι, συνεπώς ΘΕΟΛΟΓΟΙ. Οι άλλοι δεν είναι δυνατόν να τα κατανοήσουν, όπως ο εκ γενετής τυφλός δεν κατανοεί το κόκκινο χρώμα, όσο κι αν του το εξηγήσεις. Αν ο τυφλός σου ζητάει επίμονα: "Πες μου ΠΩΣ είναι το κόκκινο χρώμα", θα του εξηγήσεις μεν ΤΙ είναι, αλλά πάλι δεν θα το εννοήσει εμπειρικά. Και στο τέλος θα του πεις: "μη το ψάχνεις". Έτσι και για την Αγία Τριάδα. Μπορούμε να κατανοήσουμε με την έρευνα το "Τι" είναι, και "Ποιος" είναι ο Θεός. Αλλά ποτέ δεν θα μπορέσουμε να καταλάβουμε το "Πως".

Μόνο λοιπόν ΣΤΟ "ΠΩΣ" ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΤΡΙΑΔΟΣ έχει εφαρμογή η "μη έρευνα". Να καταλαβαίνουμε τι λέμε. Το "τι" και το "ποιος", ακόμα και στην Αγία Τριάδα είναι ερευνήσιμο, και μάλιστα καλούμαστε να το ερευνάμε.

Συμπέρασμα

Οι Χριστιανοί είναι ΕΡΕΥΝΗΤΕΣ. Πιστεύουν με βάση αποδείξεις. Ο Θεός χαίρει ερευνώμενος. Και μας προτρέπει, να ερευνήσουμε όχι μόνο τα της πίστεως, αλλά και Αυτόν τον Ίδιο! Αλλά επειδή είμαστε κτιστά όντα, η δυνατότητα κατανόησής μας, φτάνει μόνο στο ΤΙ, και στο ΠΟΙΟΣ. Ποτέ δεν θα μπορέσουμε να εννοήσουμε το "ΠΩΣ", δηλαδή την Άκτιστη Θεία Ουσία. Επειδή είναι άχρονη και άπειρη. Όπως ένας εκ γενετής τυφλός δεν μπορεί να καταλάβει τι είναι τα χρώματα. Αυτά είναι πράγματα που τα κατανοείς μόνο εξ' εμπειρίας.

Όσοι λοιπόν νομίζουν ότι οι Χριστιανοί είναι ευκολόπιστοι και δεν ερευνούν την πίστη τους, κάνουν λάθος. Και όσοι νομίζουν ότι το "πίστευε και μη ερεύνα" έχει γενική εφαρμογή, πάλι κάνουν λάθος. Και όσοι νομίζουν ότι μπορούν με την έρευνα να "εξετάσουν" την ουσία του Θεού, πάλι λανθάνουν.