Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων του "Κατ' εικόνα και καθ' ομοίωσιν"
μ |
μ (→Βιβλιογραφία) |
||
| (5 ενδιάμεσες αναθεωρήσεις από τον ίδιο χρήστη δεν εμφανίζεται) | |||
| Γραμμή 1: | Γραμμή 1: | ||
| − | + | '''Κατ' εικόνα και καθ' ομοίωσιν''', είναι βιβλική φράση που χρησιμοποιείται κατά τη δημιουργία του ανθρώπου, στο βιβλίο της [[Γένεσις|Γενέσεως]], με σκοπό να καταδείξει πως ο [[Θεός]] παρέσχε στον άνθρωπο όλα τα απαραίτητα προσόντα, μέσω των οποίων δύναται να τελειωθεί<ref>Π.Ν. Τρεμπέλα, Δογματική, Τόμος Α, σελίς 487</ref>. Η βιβλική αυτή έκφραση επίσης ''"αναφέρεται στη διάκριση του ανθρώπου από το υπόλοιπο ζωικό βασίλειο"''<ref>Νικόλαος Ματσούκας, Δογματική και Συμβολική Θεολογία Β΄, σελίδα 194</ref>. Μέσα μάλιστα από την εικόνα αυτή ο άνθρωπος παρουσιάζεται ως ένα δραστικό και δημιουργικό πρόσωπο σε μία δυναμική διάσταση και με τάση προς τελείωση<ref>ο.π., 194, 196</ref>. Η έκφραση «''κατ'εικόνα''», από τους πατέρες συνήθως αναφέρεται ως προς την [[ψυχή]] του ανθρώπου, δηλαδή το άυλο και πνευματικό συστατικό του, το οποίο συνάδει με τη λογικότητα πράξεων αλλά και το απαραίτητο συμπλήρωμα της, το αυτεξούσιο, μέσω του οποίου ανάγεται ο άνθρωπος ως προσωπικότητα ηθική, επιδεκτικής προόδου και δυνάμενη να καταστή κοινωνός της Θείας φύσεως<ref>Π.Ν. Τρεμπέλα, Δογματική, Τόμος Α, σελίς 487</ref>. Η έκφραση «''καθ'ομοίωσιν''», από κάποιους θεολόγους θεωρήθηκε πως είναι ταυτόσημη με την φράση «''κατ'εικόνα''»<ref>ο.π.</ref>. Οι πατέρες όμως της εκκλησίας εξ αρχής θεώρησαν πως το «''καθ'ομοίωσιν''» μόνο σπερματικώς εγκαταστάθηκε στον άνθρωπο, ώστε η τελειότητα να επέλθει αυτοβούλως και θελητικώς και όχι αναγκαστικώς. Ο άνθρωπος διατηρεί και μετά την πτώση το «''κατ'εικόνα''», φέρει όμως εξασθενημένο το «''καθ'ομοίωσιν''», το οποίο έγκειται στην βούλησή του<ref>Π.Ν. Τρεμπέλα, Δογματική, Τόμος Α, σελίς 487</ref>. | |
| − | + | Εδώ πρέπει να λεχθεί πως υπάρχει και μια σημαντική θεολογική διχογνωμία. Έτσι κατά το δογματολόγο ''Νίκο Ματσούκα'' το κατ'εικόνα ''"από πολλούς εντοπίζεται στη λογική και νοερή φύση του ανθρώπου, αλλά αυτό δε σημαίνει ότι δεν αναφέρεται και στην όλη φύση του ανθρώπου"''<ref>Ιωάννου Δαμασκηνού, «Έκδοσις Ακριβής της Ορθοδόξου Πίστεως» (απόδοση-σχόλιο Νίκος Ματσούκας), Κεφάλαιο B, σχόλιο 77.</ref>. Γι αυτό ο άνθρωπος δεν πρέπει να εξετάζεται μόνο ως λογική και νοερά φύση, διότι έτσι εκλείπει η σύνολη φύση του και τελικά ''"θα είναι ένα φυσικό αντικείμενο, χωρίς προσωπική διάσταση και ελευθερία. Αυτή η διάσταση και η ελευθερία πουθενά αλλού δε βρίσκουν την έκφραση και την ανάπτυξή παρά μόνο στη συνολική ανθρώπινη ζωή"''<ref>Ιωάννου Δαμασκηνού, «Έκδοσις Ακριβής της Ορθοδόξου Πίστεως» (απόδοση-σχόλιο Νίκος Ματσούκας), Κεφάλαιο B, σχόλιο 77.</ref>. Κατά τον ''Παναγιώτη Τρεμπέλα'' όμως ''"ότι μεν το κατ'εικόνα δεν αναφέρεται στο σώμα του ανθρώπου...ότι ασύνθετος ο Θεός και απλούς. Το κατ' εικόνα λοιπόν αναφέρεται εις το άυλον και πνευματικόν συστατικόν του ανθρώπου, τουτέστι την ψυχήν"''<ref>Π.Ν. Τρεμπέλα, Δογματική, Τόμος Α, σελίς 487</ref>. Σύμφωνα όμως με τον Κάλλιστο Ware, ''"δεν υπάρχει καμία μοναδική και αποδεκτή θεώρηση"'', αφού ''"πολλοί πατέρες όπως ο [[Γρηγόριος Νύσσης]], ο [[Γρηγόριος Ναζιανζηνός]], ο Άγιος [[Ισαάκ ο Σύρος]] συνδέουν την εικόνα πρωταρχικά με την [[ψυχή]]. Αλλά μία σημαντική μειοψηφία που περιλαμβάνει τον [[Ειρηναίος Λουγδούνου|Ειρηναίο Λουγδούνου]] (Λυών) και τον Άγιο [[Κύριλλος Αλεξανδρείας|Κύριλλο Αλεξανδρείας]] θεωρούν ότι η εικόνα αναφέρεται σε όλη την ύπαρξη, και στην ψυχή και στο σώμα"''<ref>Κάλλιστος Ware, Η Ορθόδοξη Θεολογία τον 21ο αιώνα, Ίνδικτος, Αθήνα 2005, σελίδα 42-43</ref>. Σε αυτή τη θέση συμφωνεί και ο Νίκος Ματσούκας, υπομνηματίζοντας πως ''"η διαφοροποίηση τούτη σημαίνει πως η σαφής αυτή διδασκαλία για το κατ εικόνα ήταν εξάπαντος αυτονόητη και δε γινόταν καμία σύγχυση, όσες φορές, συντριπτικά τις περισσότερες, έκαναν λόγο για τη νοερή λειτουργία της ψυχής. Η υπαρξιακή ενότητα του ανθρώπου για όλους θεολόγους είναι δεδομένη"''<ref>Νίκος Ματσούκας, Δογματική και Συμβολική θεολογία Β΄, σελίδα 198</ref>. | |
| − | + | ==Υποσημειώσεις== | |
| + | |||
| + | <div style="font-size:85%; -moz-column-count:2; column-count:2;"><references/></div> | ||
== Βιβλιογραφία == | == Βιβλιογραφία == | ||
* Παναγιώτη Ν. Τρεμπέλα, «''Δογματική''», Τόμος Α΄, Εκδόσεις Σωτήρ, Αθήνα, 1997 | * Παναγιώτη Ν. Τρεμπέλα, «''Δογματική''», Τόμος Α΄, Εκδόσεις Σωτήρ, Αθήνα, 1997 | ||
| − | + | * Ιωάννου Δαμασκηνού, «''Έκδοσις Ακριβής της Ορθοδόξου Πίστεως''» (απόδοση-σχόλιο Νίκος Ματσούκας), Εκδόσεις Πουρναρά, Θεσσαλονίκη 2007. | |
| − | + | * Νικόλαος Ματσούκας, ''"Δογματική και Συμβολική Θεολογία Β΄"'', Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 2007. | |
[[Κατηγορία:Ορθόδοξη ποιμαντική διδασκαλία]] | [[Κατηγορία:Ορθόδοξη ποιμαντική διδασκαλία]] | ||
[[Κατηγορία:Ζωτικά Άρθρα|Κ]] | [[Κατηγορία:Ζωτικά Άρθρα|Κ]] | ||
Τελευταία αναθεώρηση της 14:16, 10 Ιανουαρίου 2009
Κατ' εικόνα και καθ' ομοίωσιν, είναι βιβλική φράση που χρησιμοποιείται κατά τη δημιουργία του ανθρώπου, στο βιβλίο της Γενέσεως, με σκοπό να καταδείξει πως ο Θεός παρέσχε στον άνθρωπο όλα τα απαραίτητα προσόντα, μέσω των οποίων δύναται να τελειωθεί[1]. Η βιβλική αυτή έκφραση επίσης "αναφέρεται στη διάκριση του ανθρώπου από το υπόλοιπο ζωικό βασίλειο"[2]. Μέσα μάλιστα από την εικόνα αυτή ο άνθρωπος παρουσιάζεται ως ένα δραστικό και δημιουργικό πρόσωπο σε μία δυναμική διάσταση και με τάση προς τελείωση[3]. Η έκφραση «κατ'εικόνα», από τους πατέρες συνήθως αναφέρεται ως προς την ψυχή του ανθρώπου, δηλαδή το άυλο και πνευματικό συστατικό του, το οποίο συνάδει με τη λογικότητα πράξεων αλλά και το απαραίτητο συμπλήρωμα της, το αυτεξούσιο, μέσω του οποίου ανάγεται ο άνθρωπος ως προσωπικότητα ηθική, επιδεκτικής προόδου και δυνάμενη να καταστή κοινωνός της Θείας φύσεως[4]. Η έκφραση «καθ'ομοίωσιν», από κάποιους θεολόγους θεωρήθηκε πως είναι ταυτόσημη με την φράση «κατ'εικόνα»[5]. Οι πατέρες όμως της εκκλησίας εξ αρχής θεώρησαν πως το «καθ'ομοίωσιν» μόνο σπερματικώς εγκαταστάθηκε στον άνθρωπο, ώστε η τελειότητα να επέλθει αυτοβούλως και θελητικώς και όχι αναγκαστικώς. Ο άνθρωπος διατηρεί και μετά την πτώση το «κατ'εικόνα», φέρει όμως εξασθενημένο το «καθ'ομοίωσιν», το οποίο έγκειται στην βούλησή του[6].
Εδώ πρέπει να λεχθεί πως υπάρχει και μια σημαντική θεολογική διχογνωμία. Έτσι κατά το δογματολόγο Νίκο Ματσούκα το κατ'εικόνα "από πολλούς εντοπίζεται στη λογική και νοερή φύση του ανθρώπου, αλλά αυτό δε σημαίνει ότι δεν αναφέρεται και στην όλη φύση του ανθρώπου"[7]. Γι αυτό ο άνθρωπος δεν πρέπει να εξετάζεται μόνο ως λογική και νοερά φύση, διότι έτσι εκλείπει η σύνολη φύση του και τελικά "θα είναι ένα φυσικό αντικείμενο, χωρίς προσωπική διάσταση και ελευθερία. Αυτή η διάσταση και η ελευθερία πουθενά αλλού δε βρίσκουν την έκφραση και την ανάπτυξή παρά μόνο στη συνολική ανθρώπινη ζωή"[8]. Κατά τον Παναγιώτη Τρεμπέλα όμως "ότι μεν το κατ'εικόνα δεν αναφέρεται στο σώμα του ανθρώπου...ότι ασύνθετος ο Θεός και απλούς. Το κατ' εικόνα λοιπόν αναφέρεται εις το άυλον και πνευματικόν συστατικόν του ανθρώπου, τουτέστι την ψυχήν"[9]. Σύμφωνα όμως με τον Κάλλιστο Ware, "δεν υπάρχει καμία μοναδική και αποδεκτή θεώρηση", αφού "πολλοί πατέρες όπως ο Γρηγόριος Νύσσης, ο Γρηγόριος Ναζιανζηνός, ο Άγιος Ισαάκ ο Σύρος συνδέουν την εικόνα πρωταρχικά με την ψυχή. Αλλά μία σημαντική μειοψηφία που περιλαμβάνει τον Ειρηναίο Λουγδούνου (Λυών) και τον Άγιο Κύριλλο Αλεξανδρείας θεωρούν ότι η εικόνα αναφέρεται σε όλη την ύπαρξη, και στην ψυχή και στο σώμα"[10]. Σε αυτή τη θέση συμφωνεί και ο Νίκος Ματσούκας, υπομνηματίζοντας πως "η διαφοροποίηση τούτη σημαίνει πως η σαφής αυτή διδασκαλία για το κατ εικόνα ήταν εξάπαντος αυτονόητη και δε γινόταν καμία σύγχυση, όσες φορές, συντριπτικά τις περισσότερες, έκαναν λόγο για τη νοερή λειτουργία της ψυχής. Η υπαρξιακή ενότητα του ανθρώπου για όλους θεολόγους είναι δεδομένη"[11].
Υποσημειώσεις
- ↑ Π.Ν. Τρεμπέλα, Δογματική, Τόμος Α, σελίς 487
- ↑ Νικόλαος Ματσούκας, Δογματική και Συμβολική Θεολογία Β΄, σελίδα 194
- ↑ ο.π., 194, 196
- ↑ Π.Ν. Τρεμπέλα, Δογματική, Τόμος Α, σελίς 487
- ↑ ο.π.
- ↑ Π.Ν. Τρεμπέλα, Δογματική, Τόμος Α, σελίς 487
- ↑ Ιωάννου Δαμασκηνού, «Έκδοσις Ακριβής της Ορθοδόξου Πίστεως» (απόδοση-σχόλιο Νίκος Ματσούκας), Κεφάλαιο B, σχόλιο 77.
- ↑ Ιωάννου Δαμασκηνού, «Έκδοσις Ακριβής της Ορθοδόξου Πίστεως» (απόδοση-σχόλιο Νίκος Ματσούκας), Κεφάλαιο B, σχόλιο 77.
- ↑ Π.Ν. Τρεμπέλα, Δογματική, Τόμος Α, σελίς 487
- ↑ Κάλλιστος Ware, Η Ορθόδοξη Θεολογία τον 21ο αιώνα, Ίνδικτος, Αθήνα 2005, σελίδα 42-43
- ↑ Νίκος Ματσούκας, Δογματική και Συμβολική θεολογία Β΄, σελίδα 198
Βιβλιογραφία
- Παναγιώτη Ν. Τρεμπέλα, «Δογματική», Τόμος Α΄, Εκδόσεις Σωτήρ, Αθήνα, 1997
- Ιωάννου Δαμασκηνού, «Έκδοσις Ακριβής της Ορθοδόξου Πίστεως» (απόδοση-σχόλιο Νίκος Ματσούκας), Εκδόσεις Πουρναρά, Θεσσαλονίκη 2007.
- Νικόλαος Ματσούκας, "Δογματική και Συμβολική Θεολογία Β΄", Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 2007.
